راه‌کارهایی برای مهارت قاطعیت

نه گفتن به کدام خواسته‌ها؟
هنگامی که درباره مهارت نه گفتن بحث می‌شود. اغلب مردم فکر می‌کنند که نه گفتن، درواقع یک رفتار قاطعانه در برابر خواسته‌های منفی و نارواست.

اما به‌رغم تفکر این افراد، همیشه این‌طور نیست. زیرا درخواست‌ها می‌توانند مثبت، منفی، معقول، نامعقول و… باشند. به‌غیر از درخواست‌هایی که

عرف جامعه آن‌ها را منفی یا نامعقول می‌داند این طرز تلقی ماست که مشخص می‌کند درخواست، منفی است یا مثبت، معقول است یا نامعقول.

باید پذیرفت که درخواست‌ها همیشه منفی نبوده و معلول شرایط‌ هستند و در حالت‌های مختلف گزاره‌های گوناگونی دارند. لزوم پرداخت به مسأله

مهم “نه ‌گفتن” هنگامی برجسته‌تر می‌شود که در حالت‌های مختلفی قرار بگیریم. حالاتی که یا باید نه بگوییم یا این‌که بله گفته و درخواست را قبول کنیم.

در زندگی انسان‌ها مسائل بسیار ظریفی هست که اگر به‌خوبی به آن‌ها پرداخته شود، مشکلات فراوانی حل می‌گردد. به‌عنوان نمونه به نظر بنده در

تعاملات اجتماعی باید صریح بود و به‌راحتی حرف خود را زد. نباید گرفتار رودربایستی شد و حرف خود را از فیلترهای گوناگونی که به محتوای آن

لطمه می‌زند؛ گذراند. اگر سعی کنیم و تمرین کنیم که صریح باشیم، در برابر درخواست‌های دیگران نیز می‌توانیم با صراحت برخورد کنیم. در

سناریوهایی که ارائه می‌گردد، سعی می‌کنم این صراحت در نه‌گفتن را با تعبیر و تأویل از قاطعیت بیان کنم.

فرض کنید که با دوستان خود به بازار رفته‌اید و می‌خواهید خرید کنید.

سناریو اول:
شما: من این رنگ لباس را خیلی دوست دارم.
دوستان: این رنگ دیگر از مد افتاده است.
شما: اما من از بچگی به این رنگ علاقه داشته‌ام.
دوستان: اصلا تو بی‌کلاس، به‌روز نیستی، سلیقه نداری.
شما: از راهنمایی شما سپاس‌گزارم؛ اما من این رنگ را ترجیح می‌دهم.
درخواست یا پیش‌نهاد دوستانتان ظاهراً نه منفی بود و نه نامعقول. اما چون بر خلاف میل شما بود درخواست نامعقولی به‌شمار می‌رفت.

سناریو دوم:
شما: من این رنگ لباس را خیلی دوست دارم.
دوستان: این رنگ دیگر از مد افتاده است.
شما: اما من از بچگی به این رنگ علاقه داشته‌ام.
دوستان: اصلا تو بی‌کلاس، به‌روز نیستی، سلیقه نداری.
شما: حالا که فکر می‌کنم که حق با شما است، اصلاً این رنگ برازنده من نیست و فکر نکنم در تن نیز زیبا باشد.

تحلیل سناریوها:
اگر به سناریو اول توجه کرده باشید، شخص پیش‌نهاد دوستان خود را با حالتی محترمانه رد می‌کند. او با شخصی کردن سلیقه می‌کوشد تا به دوستان خود بفهماند که برای نظر آن‌ها احترام قائل است، اما میل درونی‌اش حکم دیگری می‌کند و او را مانع از خرید لباسی که آن‌ها به او پیش‌نهاد کرده‌اند، می‌کند. البته در فرایند نه گفتن باید توجه داشت که حقوق هر دو طرف حفظ شود. هیچ‌گاه گستاخی و پرخاش‌گری را با قاطعیت اشتباه نگیرید.
اما در سناریو دوم، شخص نه تنها تسلیم پیش‌نهاد دوستان خود شده است، بلکه با دلیل و برهانی که می‌آورد، نظر آن‌ها را تأیید می‌کند.

رفتار منفعلانه و قاطعیت
رفتارشناسی در علم روان‌شناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اصولاً شناخت نوع و نحوه رفتار، به برقراری ارتباط موفق و رضایت‌بخش کمک شایانی خواهد کرد. در مورد قاطعیت نیز، نوع رفتار ما با دیگران بسیار بااهمیت است. زیرا این ما هستیم که نحوه رفتار دیگران را با خود، رقم می‌زنیم. همان‌طور که می‌دانید، اگر رفتار منفعلانه داشته باشیم، یعنی اجازه داده‌ایم که دیگران به‌جای ما تصمیم بگیرند. (هم چنان که در سناریو دوم بحث شد).

همه رنج من از وجود من است
لاجرم زین وجود نالانم

رفتار انفعالی است که باعث می‌شود شخص، در برابر درخواست‌ها و حتی پیش‌نهادهای دیگران منفعلانه عمل کرده و در رد یا قبول آن‌ها دچار تردید شود. به دیگر سخن، افراد منفعل با رفتار انفعالیشان نمی‌توانند از حقوق شخصی خود دفاع کنند و درخواست‌های نامعقول و ناروا را رد کنند. بیش‌تر در این فکر هستند که طوری حرف بزنند و رفتار کنند که دیگران نرنجند و مورد قبول آن‌ها واقع گردد. این افراد حتی در بعضی از موارد، در بیان خواسته‌های صریح خود نیز ناتوانند.

اعتماد‌به‌نفس
اعتماد به‌نفس کم که عدم قاطعیت نیز، یکی از پیامدهای منفی آن است مانع از آن می‌شود که بتوانند ابراز وجود داشته باشند. معمولاً خود را در شخصیت‌های دیگران مخفی می‌کنند و اجازه می‌دهند که دیگران به جای آن‌ها تصمیم بگیرند.
به رغم آن‌ها، افرادی که اعتماد به نفس بالایی دارند اجازه نمی‌دهند که دیگران به جای آن‌ها تصمیم بگیرند. از خود تصویری واقعی داشته و با شناخت نقاط قوت و ضعف خویش، مانع از آن می‌شوند که دیگران اعتماد به‌نفسشان را به بزنند:

یکی تیری افکند و در ره فتاد
وجودم نیازرد و رنجم نداد (سعدی).