اهمیت بازی برای کودکان

اجسام واسباب بازی(toys and materials)در اتاق بازی درمانی
در طول بازی درمانی هنگام برقراری ارتباط، برای همه احساسات معقول در اتاق بازی از کتاب یا اسباب بازی الکترونیکی باید اجتناب کرد.برای هدایت بازی بچه ها باید اقداماتی مفید و سودمند از قبیل کیسه رقص(bop bag)، سرنیزه تفنگ(dart gun)، دایناسور،رساندن پیام به بچه های عصبی و پرخاشگر استفاده کرد.(van fleet 1994)
پرخاشگری نامناسب یا رفتارهای مضر را به طرف رفتارهای پذیرفتنی راهنمایی کنید استفاده از بطری های کودکان،عروسکها و آشپزخانه به پرورش بیان کودکان پرخاشگر کمک می کند همچنین همبستگی بین اشکال و اثاث خانه اغلب برای بیان پی آمد خانواده استفاده می شود(land reth 2002).
در اتاق بازی علاوه بر جلوگیری از رهنمودهای مستقیم باید مهارتهایی از قبیل نواختن موسیقی، نقاشی مدادرنگی(crayon)نشانه گذار(markers) کاغذ، خاک رس یا ماسه استفاده کرد. بازیهای مختلف یا ساختمان و پول بازی می تواند اظهار نظر، مسابقه و همکاری را تسهیل کند.(land reth 2002)
یک اسباب بازی در صورتی می تواند به اتاق بازی افزوده گردد که برای بچه ها سالم باشد، مشوق ابراز بیان و احساسات و به تخیل آنها اجازه ابراز بروز دهد .(van fleet 1994)
البته نیازی نیست که اسباب بازی ماهرانه درست شده باشد.اسباب بازی و اجسام باید برگزیده باشند نه اینکه جمع آوری شده باشند.(land reth 2002,p.133)
مراحل بازی حسی حرکتی از نظر پیاژه
در بازی ،هوش، دانش جهان مادی، توانایی ارتباط با دوستان و بزرگان در بچه ها افزایش می یابد.
پیاژه در سال 1962بازی حسی و حرکتی کودکان و کودکان نوپا را شرح داد
کودکان در حدود شش ماهگی حریص،ماجراجو و بامزه هستند کودک شش ماهه یک توپ را بر اساس تجارب لذت بخش حرکتی هول خواهد داد و آنرا به حرکت در خواهد آورد. وقتی که کودکان بر مهارتهای حرکتی تسلط یافتند برای انجام بازیهای پیچیده بیشتر هماهنگ می شوند.
در نه ماهگی کودک یک توپ را هول می دهد، به دنبال آن سینه خیز می رودو توپ را می گیرد. همچنین اشیاء را نظم می دهد، اعمال محدودی را به همان طریق که عکس العمل آنها را می بیند به کار می برد. کودک با هول دادن اشیاء مختلف مثل چرخش توپ، فرفره(spin)و جغجغه(rattle) می فهمد که صدا ایجاد می کنند.
در حدود دوازده ماهگی کودکان بین اشیاء مختلف تفاوت قائل می شوند در این سن کودکان به توپ لگد خواهند زد،پرتاب خواهد کرد و جغجغه را تکان خواهد داد.
کودک نوپای دو ساله از اعمال اشیاء در جهان اجتماعی اطلاع پیدا می کند. یک کودک نوپا خواهد توانست یک فنجان(cap) را روی نعلبکی(saucer) قرار دهد قاشق در دهانش می برد، به بیان جهان رمزی خواهد پرداخت و نقش بازی خواهد کرد آنها ممکن است در مقابل پیشنهاد حرکت(stir)خیالی، نوشیدن را انجام دهند.(Bergen-1988)
کودکان به رفتار بزرگسالان واکنش نشان می دهند، اگر یک تاب به شدت هول داده شود فریاد کمک از بزرگسالان آشنای نزدیک خود خواهند خواست. کودکان در بازی با بزرگسالان مثل مخفی کردن سر و صدا زدن به کودک (peek aboo) ، کنش و حرکت با دیگران را فرا می گیرد.
بازی خواستن یا میل به بازی(pretend play)
وقتی توانایی تمرین رمزی کودکان توسعه پیدا می کند میل به بازی برجسته می شود نقشها در بازی هویت کودکان فرض می شوند.
در یک بازی اعضای خانواده از قبیل مادر، پدر و بچه های همسایه با وابستگی خودشان و خانه خودمانی جمع می شوند کودکان نقش شخصیتهای بزرگ از قبیل پرستار، شخصیتهای افسانه ای کتابها و تلویزیون مثل هی- من(he-man)یا زورو(zoro) و... را تقلید می کنند. بازی کودکان بیشتر قابل پیش بینی و محصور به تجربه زندگی خانوادگی است.(garvy 1984)
در کودکان بازیهای نمایشی اجتماعی پدیدار می شوند مثل بازی سوپر هرو(super hero) که یک شخصیت شجاع در بازی است که به دیگران کمک می کند.کودکان بزرگتر با واقع بینی، اشیاء را درک می کنند(fein-1981)
زوجها می توانند برای راحتی،طرحها و نقشه های اشیاء را بسازند یا آن را تغییر دهند. برای پیش دبستانی ها بازی با ساختار کنایه ای (نمادی)محبوب است آنها از ساختمانها، ماشینها و مردم نقاشی شده در ساختن مدلهایی که در موقعیتهای گوناگون تجربه کرده اند استفاده می کنند. در کودکان کودکستانی بازیهای حرکتی و بازیهای بی نظم و ترتیب (rough and tumlde play) از محبوبیت خاصی برخوردار است. بزرگسالان ممکن است از بازیهای کودکان نگران شوند بدین علت که ممکن است کودکان پرخاشگر شوند. والدین باید از کودکان در این گونه بازیها مواظبت کنند همچنین بچه هایی که در این بازیها شرکت می کنند ورزیده می شوند.
کودکان پیش دبستانی، پرخاشگری واقعی و غیر واقعی را از یکدیگر تمیز می دهند.(garvey-1984)
بازی همراه با قاعده (game with rules)
کودکان پنج ساله و بزرگتر به بازیهای رسمی علاقه مند می شوند، آنها بیشتر منطقی و اجتماعی فکر می کنند و ممکن است خودشان با یکدیگر بازی کنند. در این سن کودکان بیشتر از بازی همرا با قاعده استفاده می کنند.(piaget-1962)
سازمان اصلی بازیها عبارت است از قوانین صریحی که رفتار گروهی بچه ها را راهنمایی می کند. بچه ها در ملاقات اجتماعی و نیازهای عقلانی از بازیهای انعطاف پذیر استفاده می کنند. (مانند انتخاب دوست و دشمن در بازی)
کودکان در مورد نقشهایشان در بازی با یکدیگر گفتگو می کنند.(king-1986)
و همچنین آنها می توانند کلکهای بازی(stra tegies) و مهارتهای از پیش تعیین شده کلکهای بازی مثل بازی چکرز(checkers) را بیاموزند.
بعضی از بازیها به طور هوشمندانه قسمتهای مقدماتی برنامه آموزشی مدرسه را تحریک می کنند(kamii&devries,1980-kamii,1985)
نقش بزرگترها در بازی کودکان
راهبردهای عمومی زیر ممکن است برای مربیان و والدین مفید باشد.
1- به بازی کودکان اهمیت بدهید و درباره بازی با آنها صحبت کنید. بزرگان اغلب می گویند من طریقه کار کردن شما را دوست دارم، اما به ندرت می گویند من طریقه بازی کردن شما را دوست دارم.
2- با کودکان در موقع مقتضی مخصوصاً در سالهای اولیه بازی کنید. اگر بزرگترها به بچه ها توجه کنند و آنها را درگیر بازی کنند، بچه ها بازخورد با ارزش بازی را کسب خواهند کرد.
3- یک جو سرزنده و شوخ ایجاد کنید. مهیا کردن اصولی که بچه ها بتوانند کاوش کنند، و خودشان را در بازی وفق بدهند برای بزرگسالان امری لازم است.
4- در مواقعی که بازی ناگوار یا بی حاصل می شود، پیشنهاد یک پشتیبانی جدید، پیشنهاد نقش جدید و یا بازی جدیدی مثل بازی در محیط دیگر را برای کودکان فراهم کنید.
5- در بی خطر بودن بازی اطمینان حاصل کنید. حتی در بازی کودکان بزرگتر اغلب در مواقعی که کودکان نمی توانند این تعارضات را با یکدیگر حل کنند بزرگترها می توتنند به آنها کمک کنند.(Caldwell-1977)
بزرگترها باید بویژه برای کودکان بازیهایی که منجر به مشکل می شود را تشخیص دهند و تجهیزاتی برای سلامتی آنها فراهم کنند. و بالاخره بزرگترها باید کودکان را از خطرات پنهان رقابت فیزیکی آگاه سازند.
مراحل تحول بازی در کودکان
بازی کلید رفاه و آسایش هر بچه ای است. بچه ها در طول بازی درباره جهان و زندگی تجربه های زیادی یاد می گیرند. پیدایش خود به خودی یا فعالیت بی اختیار بچه ها یک معنی از بازی است. کودکان نقشهایی را که بعدها در زندگی بازی خواهند کرد در طول بازی تمرین می کنند.کارکردهای بازی عبارتند از افزایش ارتباط اعضا، رهایی از کشمش یا تنش، ترقی و توسعه ذهن و فکر، رشد اکتشاف ، افزایش شانس صحبت و سخنوری و افزایش فعل و انفعال کودک.(santrock-1994)
بازی کودکانه(از تولد تا دو سالگی)(infant play)
بازی حسی و حرکتی نوعی بازی رفتاری برای کودکان زیر دو سال است.کودک اشیائی را انتخاب می کند که به آنها واکنش نشان دهد مانند اشیائی که صدا یا جست و خیز را برای کودک ممکن می سازد. این اسباب بازیها موجب تبسم و خنده در کودکان می شوند. در بین سالهای اول و دوم کودک معنی و مقصود اشیاء را درک می کند. کودک در طی بازی این آگاهی های جدید را به یکدیگر ربط می دهند، اما اکثر رفتارهای آنها خنده آور است. کودک حیوانات را با نام های مختلف صدا می زند برای مثال یک کودک ممکن است به یک گاو بگوید اینک-اینک(oink-oink)
همچنین کودک در این سن وانمود به چیزی برای استفاده از اهداف دیگر می کند مثل استفاده از یک موز برای تلفن.و این شروعی برای بازی نمایشی می باشد.
بازی کودک نوپا( از سن دو تا چهار سالگی)(toddler play)
کودک درحدود دو سالگی شروع به راه رفتن می کند. آنها در این سن به اشیائی که بواسطه اشیاء دیگر می ایستند پی می برند. بنابراین در طی این فرایند کودک می تواند حوادثی را که به این سبک نمی تواند وجود داشته باشد را تقلید یا تصور کند. برای مثال کودک سه و چهارساله می فهمد که اسفنج واقعاً یک اسفنج است او می تواند آنرا یک قایق اسکی در میان یک دریاچه یا توپ بسکتبال میان سبد فرض کند.
پیش دبستانی(early school age) بین چهار تا شش سالگی
کودکان پیش دبستانی و کلاس اول ابتدایی به بازیهای خیالی می پردازند آنها همچنین به بازی گروهی علاقه نشان می دهند. بازیهای گروهی نسبت به بازیهای خیالی بیشتر دارای ساخت و مبتنی بر حقیقت هستند.
بازی گروهی معمولاً دارای قاعده و قانون است این قوانین به کودک اجازه می دهد تا استقلال و همکاری خود را با والدین توسعه دهد.از جمله بازیهای گروهی می توان به قایم موشک، دزد دریایی(red-rover) حلقه دور یک گل (ring-around-the-rosie) اشاره کرد
ترجمه محمد حسین آسوده